lub cywilizację. Szyderczo pokazani są w końcu ludzie elit, także "uczciwe i porządne" mieszczuchy, politycy, środowisko lekarskie, naukowe, a nawet ofiary przemocy (mściwi staruszkowie, trampowie - tu moim zdaniem powtarza czy ilustruje Kubrick Ewangelię, która przestrzega przed samozadowoleniem cnotliwych i zachęca do "świecenia słońca", czyli rozumu, sumienia nawet nad słusznym gniewem, by ten gniew na zło nie zamienił się w kolejne zło - tak, Ewangelia była pierwsza, ona zawsze jest pierwsza). Co ciekawe kwestię może najbliższą reżyserowi mówi ksiądz, też pokazany w sposób satyryczny, bo przedsoborowo wrzeszczący (ta kwestia to: "Nie można człowiekowi zabierać wyboru, zmuszać go do dobra").

W aspekcie historii filmu zdaje się, że Kubrick zapowiedział a raczej zainspirował Quentina Tarantino z jego dziwną postmodernistyczną manierą pokazywania okrucieństwa. W odniesieniu do literatury uzupełnił rejestr dzieł satyrycznych, czyli nawiązał np.do "Podróży Guliwera" Swifta, gdzie mamy ironicznie pokazaną rzeczywistość władzy, państwa, polityki i niejednoznaczność nawet postaci pozytywnych (por. bohatera "Podróży...", jego wchodzenie w coraz to nowe funkcje, od liliputa do olbrzyma).

Nie dałem temu filmowi "9"lub "10", bo jednak wydał mi się ten film zbyt zredukowany do alegorii, choć CIEKAWEJ alegorii tych problemów, które opisałem wyżej. Niemniej, co rzadko mi się zdarza, nie jestem pewien tej oceny, bo film zapewne mocno zainspirował innych, nie schlebiał prostym gustom, nie zatrzymał się na gatunku "dramat SF" ani na "sensacji",ani na thrillerze, itd. Nie jest zbyt prostym manifestem, wymaga innego rodzaju wytrzymałości i wrażliwości niż przy komercyjnych thrillerach czy horrorach.

(A swoją drogą jaki ten kolorowy świat przełomu lat 60. i 70. był podobny do naszego, nawet uwzględniwszy, że go reżyser trochę podrasował... I ten McDowell z twarzą (Mac) Donalda Tuska...)